Bilişim Hukuku

Platformların kendi içinde oluşturduğu kullanıcı kuralları ve ihlal mekanizmaları ile dava dışı uyuşmazlık çözüm yolları, yukarıda bahsedilen çekinceler sebebiyle en efektif ve hızlı hukuki çareler olarak görünmektedir. Sanal ürünleri ve bağlantılı hizmetleri içeren marka tescil başvuruları dünyada ve Türkiye’de yapılmaya başlanmıştır. Bu tip tescil başvurularında doğru mal ve hizmetlere yer verilmesi ve mal ve hizmetlerin düzgün biçimde tanımlanması önem arz etmektedir. Bark’ın test ettiğim diğer ebeveyn kontrolü uygulamalarından çok farklı olduğunu hemen anlamıştım. Sosyal medya siteleri ve e-postalara odaklanıp şüpheli bir şeye rastladığında hemen uyarı gönderiyor. Bark’la uyumlu 30’i aşkın sosyal medya sitesi var ve erişim sağladığınız sürece e-postaları, yazışmaları, yorumları okuyabiliyor ve görselleri tanıyabiliyor. Daha sonra uygunsuz gördüğü her şeyi işaretleyip ebeveyn hesabına uyarı gönderiyor. Gördüm ki birçok ebeveyn kontrolü uygulaması, internet sitelerinde yapabildiklerini iddia ettikleri çoğu şeyi aslında yapamıyor. Çoğu abone olmanız için herhangi bir sebep sunmuyor ve uygulamalarını kullanmadan bile rahatlıkla erişebileceğiniz veriler sunuyor. Bunların arasından sıyrılıp en iyi ebeveyn kontrolü uygulaması olan Qustodiu’ydu. 30’dan fazla kategoriye sahip web filtresi, çok sayıda ekran süresi aracı ve her türlü veriyi görmeyi kolaylaştıran kontrol paneliyle 2024 yılının 1 numaralı ebeveyn kontrolü uygulaması olmayı başardı. Bu çerçevede Metaverse’te sunulan; eser niteliğini haiz metinler, yazılımlar, fotoğraflar, grafik çalışmalar, müzik eserleri, sahne eserleri, telif hakkının konusunu oluşturabilir.

• Keza hakların coğrafi ve teknik sınırları da sorun yaratabilecek noktalardan biri olarak görünmektedir.
• Bilgiye sınırsızca ulaşabilme, çocuklar için fazlasıyla zararlı olabilmektedir.

Görüldüğü üzere Metaverse, aslında internetin geldiği noktada sosyal medya gibi yeni bir sanal “kamusal alan”dır. Bu sebeple, halihazırda, uygun düştüğü ölçüde, gerçek hayattaki vakıalar için yapılan düzenlemelerin ve internete ve/veya sosyal medyaya ilişkin olarak getirilen özel düzenlemelerin Metaverse’te de geçerliğini koruyacağını belirtmek mümkündür. Ancak Metaverse açısından hiçbir yeni düzenlemeye ihtiyaç duyulmayacağını söylemek de mümkün değildir. Zira Metaverse’le hayatımıza giren yahut kullanım alanı genişleyen teknolojik yeniliklerin irdelenmesi gereken birçok yeni hukuki mesele ortaya çıkardığı da şüphesizdir. Başka bir deyişle USPTO moda sektöründeki lider şirketlerin tanınmış markaları yönünden “gerçek dünya” malları ve hizmetleri için olan tescillerinin metaverseteki dijital mal ve hizmetler üzerinde icra edilebilir nitelikte olduğuna karar vermiştir. Sınıfta “perakende mağaza hizmetlerini” geniş bir ifade ile kapsadığını ve bu hizmet grubunun başvuru kapsamında yer alan dijital malları ve hizmetleri de kapsayacak şekilde yorumlanması gerektiğini ifade etmiştir. Benzer yaklaşım, son günlerde büyük ses getiren “Bored Ape Yacht Club” isimli NFT koleksiyonuna ilişkin sözleşmede de yer almıştır[26]. Bu derece geniş koleksiyonlarda lisans veya devralanın kullanımın sınırlarını ihlal edip etmediğinin takip ve tespit zorluğu karşısında hakların tümden devrinin tercih edilmiş olması da mümkündür. Buna karşın örneğin Adidas, “Into the Metaverse” isimli koleksiyonda NFT’ye bağlı eserin hak sahipliğini koruyarak NFT alıcılarına eserin yalnızca belirli amaçlar için sergileme hakkını içeren sınırlı, geri alınabilir ve münhasır olmayan bir lisans tanımıştır[27]. Ben bir sürü ücretsiz ebeveyn kontrol uygulamasını test ettim ve hiçbiri en iyi 10 listeme giremedi. Ücretsiz uygulamalardaki özellikler daha sonra ücretli versiyonuna geçiş yapasınız diye genellikle fazlasıyla sınırlı olur. Eğer bir uygulama gerçekten ücretsizse, işte o zaman abonelik fiyatı almadan işleri çekip çevirmeyi başaran şirketin asıl amacını sorgularım.

Ancak çocuklarınız Google ya da Bing yerine DuckDuckGo ya da StartPage’i tercih ediyorsa, arama sonuçlarını göremeyeceksiniz demektir. Ben Norton Family’yi ilk kez test ettiğimde fazlasıyla hayal kırıklığına uğramıştım çünkü bir Norton programından çok daha fazlasını bekliyordum. Neyse ki yakın zamanda gelen bir güncellemeden sonra hataların birçoğu düzeltildi ve şu an gönül rahatlığıyla en iyi 10 listeme koyabiliyorum. Bu özelliği kullandığınızda çocuğa bir uyarı gidiyor ve bu mesaja tıkladıklarında da bulundukları konumu harita üzerinden görebiliyorsunuz. Mobicip, kurulum sırasında cihazın konum bilgilerine erişim izni istiyor. Canlı konum takibi ve geofence özellikleri için bu izni vermeniz gerekiyor. Mobicip’e bağlandığınızda, çocuğunuzun tam konumunu cihazın GPS verileri sayesinde sürekli olarak görebiliyorsunuz. Bir diğer kullanışlı özellik olan geofence sayesinde, çocuğun belirli bir bölgeye varması ya da oradan ayrılması durumunda uyarı mesajı alıyorsunuz. Ben, oğlumun her gün okula gittiğinden emin olmak için okulun bulunduğu bölgenin konumunu girdim. Hala gelişmekte olan Metaverse’ün oluşma sürecinde ise kanaatimce geçerliğini koruyan hukuki sorulara karşı olabildiğince mevcut mevzuatın somut olaylara uygulanmaya çalışılması, boşluk olduğu konusunda şüphe olan hususlar için ise özel regülasyon çalışmalarının ivedilikle tamamlanması gerekmektedir. Ancak bu çalışmalar tamamlanana kadar Metaverse platformlarının da iç regülasyonlarını düzenlemesi ve bunun için tüm paydaşlar arasında doğru iletişim kurulması da olmazsa olmazdır.

Nitekim yukarıda da belirtildiği üzere çoğu kişi gerçek evren ile sanal evren arasında kesin bir çizgi olduğu ve gerçek yaşantımızda geçerli kuralların sanal ortamda geçerli olmayacağı yanılgısına düşmektedir. Bu yanılgının esasen geleneksel yargı ve kolluk mercilerinin sanal ve yeni gelişen mecralara hızlıca adapte olamaması sebebiyle gözden kaçan hukuka aykırılıklardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Ancak daha önce de belirtildiği gibi hukuka aykırılıkların henüz fark edilmiyor olması “hukuka aykırılığın varlığı” gerçeğini ortadan kaldırmamaktadır. Bu kapsamda Metaverse’te de klasik internette olduğu gibi “Üçüncü Kişilerin Fikri Mülkiyet Haklarına”, “Üçüncü Kişilerin Kişilik Haklarına” ve reklam yaparken veya proje geliştirirken halihazırda varolan “Regülasyona Uyum” konularına dikkat edilmesi gerekmektedir. Özellikle oyunlaştırma usulüyle tanıtım yapılan kampanyalarda oyunun içeriği, bunun “kumar” olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceği hususu özellikle önem kazanmaktadır.

Sınıflarda yer alan yukarıda belirttiğimiz mal ve hizmetleri tescil ettirmeleri gerektiği düşünülmektedir. Metaverse’te sağlanacak başlıca hizmetlerden birisinin sanal pazar yerlerinde sanal ürünlerin satışa sunumu olacağı düşünüldüğünde, Metaverse’te markasıyla sanal mağazacılık hizmetleri verecek markalar için 35. Ben çocuklarla bu gibi uygulamaların neden telefonlarına yüklendiği konusunda açık ve dürüst bir şekilde konuşulması gerektiği taraftarıyım. Bunu yaparsanız aranızda bir güven duygusu oluşur ve gelecekte sürprizlerle karşılaşmaz, bunun yüzünden kavga etmek zorunda kalmazsınız. Tabii, özellikle de ergenlik çağındaki bir çocuğu gizlice gözetlemek durumunda kalabilirsiniz.

Türkiye’de halihazırda Metaverse platformlarında markalarını kullanmaya başlayan firmaların sayısı ve kullanım alanları tam olarak bilinmemektedir. Bu nedenle, esasen çok farklı sektörlerde faaliyet gösteren firmalar dahi, Metaverse’te kullanım için markalarını öncelikle 9. Dolayısıyla, ilgili sınıflarda markalarını önceden tescil ettirmemiş, ancak Metaverse nedeniyle bu sınıflarda markalarını tescil ettirmesi gerekecek firmalar, markalarının bu sınıflarda tescile uygunluğunu araştırmalı ve detaylı bir ön inceleme yapmalı veya yaptırmalıdır. Metaverse’te kullanıcıların karşı karşıya olacağı ürünler, gerçek olmayan sanal ürünler (virtual products) olacaktır. Bilgiye sınırsızca ulaşabilme, çocuklar için fazlasıyla zararlı olabilmektedir. Yaşına uygun olmayan sitelere girmeyecek “terbiyeli bir çocuğunuz” olsa bile, internette kiminle konuşacağını nereden bilebilirsiniz ki? Belki internette sataşanlar vardır ve hatta daha da kötüsü, internette bir sapığın hedefi olmuştur. En iyi ebeveyn denetimi uygulamaları sayesinde bu gibi stresli durumları geç olmadan fark edebilir ve hatta çocuğunuzu internetteki tehlikelere karşı koruyabilirsiniz. Gerçek zamanlı uyarıların bir diğer avantajı, çocuklar bir uygulama ya siteye giriş izni istediğinde ortaya çıkar. İsteklerini anında kabul etme ya da reddedebilme, sizin üzerindeki stresi ve belirsizliği kaldırmış olur.

Bu, çocuğunuzun online aktiviteleriyle ilgili veriler elde etmek ve telefonlarını ne ölçüde takip etmek gerektiğine karar vermek için yeterli bir süre. Ekran süresine öncelik verdiğim benim hanemde, Qustadio test ettiğim diğer her uygulamaya kıyasla daha iyi bir performans gösterdi. Günlük sınır koyma, cihazların ne zaman kullanılabileceğine dair detaylı takvim oluşturma ve çocuklarımın aşırı fazla zaman geçirdiğini düşündüğüm uygulamaları kısıtlama konusunda en iyi esnekliği o sağladı. Süre sınırı dolduktan sonra bile hangi uygulamaların çalışacağını seçebiliyordum. Bu benim için önemliydi çünkü bunun sayesinde telefonlarındaki arama ve rehber uygulamalarını açık tutabilmek mümkün oldu.

Risk oluşturabilecek bir başka husus ise “Metaverse’te Marka Hakkının Yetkisiz Kullanımına İlişkin Sorunlar”dır. Nitekim mahkemelerin şu anda Metaverse’te gerçekleşecek kullanımlara ilişkin uygulamasının nasıl olacağı belirsizdir. Daha açık bir ifadeyle markaların karıştırılması ihtimali ve marka tecavüzü gibi eylemlerin hangi kriterler üzerinden değerlendirileceği konusunda bir netlik bulunmamaktadır. Marka hakkının korunması bakımından özellikle “Gerçek mallar ile sanal mallar arasında karıştırma ihtimali olabilir mi? ” sorusunun cevaplandırılma şekli, gelişen yeni dünyada yeni fırsatlara kapı mı açılacağı yoksa geleneksel marka sahiplerinin sahip olduğu münhasır hakkın devam mı edeceği noktasında önemli bir karar noktası olacaktır. Bu kapsamda markanın tanınmışlığının etkisinin de göz ardı edilmemesi gerekir. Gerçek dünyada da tanınmış markanın daha geniş bir koruma kapsamıyla, tescilli olmadığı sınıflarda dahi korunabileceği kabul edilmektedir. Metaverse’ün sağladığı faydalar kadar beraberinde getirdiği birtakım potansiyel riskler de bulunuyor. Başlıklardan ilki “Metaverse’ün Hukuki Anlamda Fiziki Hayattan Farklı Bir Yer Olduğuna Dair İnanışın Yaratabileceği Sorunlar” olarak karşımıza çıkmaktadır.

Psikolog tavsiyesi üzerine çocuğun yaşına göre hazırlanmış kullanım programı ve günlük ekran süreleri otomatik olarak karşınıza çıkıyor. Sayfa dolmadan içerik ve görselleri tarıyor olmasına rağmen sayfa yüklenme sürelerinde bariz bir yavaşlamayla karşılaşmadım. Filtrenin 30 kategorisi var ve her birine “izin ver”, “engelle” ya da “uyar” komutlarını ekleyebiliyorsunuz. Uyar komutuyla çocuklara sayfanın uygunsuz olabileceğine dair bir uyarı geliyor ama isterlerse siteye devam edebiliyorlar. IPR Gezgini’ni sağ menüde yer alan e-posta ile takip et butonunu kullanarak takip edebilirsiniz. Bu yolla, IPR Gezgini’nin arama motorlarında üst sıralarda yer almasına ve dolayısıyla, daha fazla sayıda ilgilinin siteden faydalanmasına yardımcı olacaksınız.IPR Gezgini’ni çevrenizle paylaşırsanız ulaşabildiğimiz kişi sayısının artmasında bize yardımcı olursunuz.İlginizden dolayı teşekkürler. Siteyi takip etmek ve yeni yazıları e-postayla almak için e-posta adresinizi giriniz. Elbette konu yepyeni bir konu olduğu için bir düşüncenin diğerinden daha doğru olduğunu iddia edebilmek şu aşamada mümkün değil. Bu sebeple yazı içerisindeki tespit ve değerlendirmelerin de şahsi düşüncelerimden ileri gitmediğini ve her türlü ekleme ve tartışmaya da açık olduğunu belirtmek isterim. Gelecek yıllarda, önce ABD’den, devamında muhtemelen Avrupa Birliği’nden ve ulusal mahkemelerimizden gelecek yargı kararları Metaverse’te marka, telif hakları ve diğer fikri haklara ilişkin ihlallerin ne şekilde değerlendirilmesi gerektiğine ışık tutacaktır.

Eyezy ebeveynlere çocuklarının güvenliğini sağlamak için çeşitli özellikler sunan güçlü bir izleme aracıdır. Tuş basımını kaydeden keylogger ve ekran kaydetme özelliği, sosyal etkileşimleri takip edebilen Social Spotlight aracı, arama kayıtları için telefon analiz özelliği ve GPS takibiyle Eyezy, ebeveynlere çocuklarının son durumunu öğrenmeleri için çok kaliteli özellikler sunar. FamiSafe’in farklı kullanım süreleri için üç farklı üyelik seçeneği var ve bunların her biri 10 cihaza kadar koruma sağlıyor. Herhangi bir taahhüte girmeden önce FamiSafe’i 3 gün boyunca ücretsiz deneyebilir ve ebeveyn denetimi araçlarının aileniz için işe yarayıp yaramadığını görebilirsiniz. Yine burada da çocukların yaşına göre ekran süresini sınırlayan varsayılan ayarların yanı sıra, benim her zaman tercih ettiğim kendi takvimini hazırlama seçeneği de mevcut. Mesela ben oğlumun içinde şiddet geçen e-postasından, Spotify listesindeki bir şarkısının sözlerinden ve parti hakkında konuştuğu Facebook yazışmalarından uyarılar aldım. Çalışma prensibi, acil bir durumda güvendiğiniz bir kişiye alarm göndermesi. Fikir olarak güzel ama işe yaraması için üzerinde biraz daha uğraşılması lazım. Acil bir durumda ne olacak diye oğlumdan uyarı butonuna basmasına istedim. Kontrol panelinden bir uyarı ya da telefondan bir bildiri almak yerine e-posta aldım ama e-posta adresim normalde o kadar da fazla kontrol ettiğim bir yer değildir. IPR Gezgini ticari kazanç amacı gütmeyen bir bilgi aktarımı – paylaşımı platformudur ve fikri mülkiyet hakları ile ilgili yeni yazı ve yazarlara açıktır.IPR Gezgini’nde yazmak isterseniz adresine bir e-posta göndermeniz yeterlidir. Bu noktada öncelikle, Metaverse platformlarında yer alan içeriklerin “eser” niteliği tartışılmalıdır.