T C. Anayasa Mahkemesi

Anayasanın 133 üncü maddesinde, radyo ve televizyon faaliyetleriiçin özel düzenleme yapılmış, ‘radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek vedenetlemek’ anayasal güvence altına alınmıştır. Düzenleme ve denetleme görev veyetkisi, yürütme organından ve idarenin klasik yapısından koparılarak,demokratik bir oluşumla ‘Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’na verilmiştir. RTÜK,üyeleri TBMM Genel Kurulu tarafından seçilen, demokratik ve anayasal birkuruldur. Parlamentonun özgür iradesi ve çoğunluk oyu ile oluşan Kurul, kararalma süreçlerinde de aynı demokratik yapı içinde çalışacak, böylece, radyo vetelevizyon faaliyetlerinin düzenleme ve denetlemesi de aynı demokratik yapınıngüvencesi altında olacaktır. RTÜK’yi oluşturan üyelerin, aday gösterilme ve seçilmesüreçlerinde Başbakan ve Bakanlar Kurulu ile diğer deyişle yürütme organı ilebağlantıları bulunmadığı gibi, Kurulun, kuruluşu, görev ve yetkileri,üyelerinin nitelikleri, seçim usulleri ve görev süreleri yasal düzenlemeyebırakılmıştır. Bu anlamda, yürütme organı ile hiyerarşik bağlantısı dabulunmamaktadır. Anayasanın Üst Kurul için öngördüğü güvencenin, Kurulüyelerinin soruşturmaları için öngörmediği düşünülemez. Üst Kurul’a ilişkindüzenlemenin Anayasanın Yürütme bölümünde yer alması, Üst Kurul üyelerininBaşbakan veya bir bakana hiyerarşik olarak bağlılığını gerektirmez.

• Devlet,özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygunyürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirlerialır.’ madde gerekçesinde ise ‘Hürriyettemeline dayalı bir toplumda irade serbestliği çerçevesinde ferdin sözleşmeyapma, meslek seçme ve çalışma hürriyetlerinin garanti altına alınmasıtabiîdir.
• G)Yerli veya yabancı hissedarlar hiçbir şekilde imtiyazlı hisse senedine sahipolamaz.
• Memurların ve diğer kamugörevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları veyükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.Üst kademe yöneticilerinin yetiştirilme usul ve esasları, kanunla özel olarakdüzenlenir’denilmiştir.

G)Yayın hizmetlerinin izlenmesi ve denetlenmesi için gerekli izleme ve kayıtsistemlerini, gerekli hâllerde yayıncı kuruluş stüdyolarına da cihazyerleştirerek kurmak. A)Üst Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirlemek, toplantılarıidare etmek, gündeme alınmayan başvurular hakkında gerekli işlemleri yapmak vebunlara ilişkin olarak Üst Kurula bilgi vermek. (3)Sulh ceza hâkimi, istemi üç gün içinde duruşma yapmaksızınkarara bağlar. Bu karara karşı tebliğden itibaren yedi gün içinde yetkiliasliye ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Asliye ceza mahkemesi itirazı üç işgünü içinde inceleyerek kesin karara bağlar.

Memurların vediğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, haklarıve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunladüzenlenir. Üst kademe yöneticilerinin yetiştirilme usul ve esasları, kanunlaözel olarak düzenlenir’denilmiştir. Kanunla düzenlemenin temel ilkelerindenbiri ‘belirliliktir’. (3) numaralı fıkranın ikinci tümcesinin  » diğerleri Başkantarafından üç ay içinde Üst Kurulda durumlarına uygun kadrolara atanırlar’bölümü ile (5) numaralı fıkrasının birinci tümcesinde, RTÜK başkanına geniş vetakdire dayalı yetki verilmiştir. ‘Durumlarına uygun kadro’ sözcükleri ile’uygun gördüğü birim ve işlerde görevlendirme’ sözcükleri belirsizdir. Başkanınbu yetkileri hangi ölçütlere göre kullanılacağı gösterilmemiş, yasayla güvencealtına alınmamıştır. Üst Kurulun teşkilâtı, personeli ve kadrolarının düzenlendiği 43üncü maddenin (6) numaralı fıkrasında, Üst Kurul personelinin, kadro karşılığısözleşmeli statüde istihdam edileceği, ücret ve malî haklar dışında her türlühak ve yükümlülükler yönünden 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tabi olacağıbelirtilmiştir. Fıkranın ikinci tümcesinde ise personelin ücretleri ile diğermalî hakları toplamının, Üst Kurul üyeleri için yapılan ödemelerin toplamınıgeçmemek üzere kurum içi hiyerarşi de gözetilerek Bakanlar Kurulunca belirlenenesaslar çerçevesinde Üst Kurul tarafından tespit edileceği öngörülmüştür.Kuralda, ücret ve mali haklar için üst sınır belirlendiği halde, alt sınırbelirlenmemiştir. Anayasanın 14 üncü maddesinde de, Anayasa hükümlerinden hiçbirinin, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerinyok edilmesini veya Anayasada belirlenenden daha geniş şekildesınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekildeyorumlanamayacağı belirtilmiştir. Anayasanın öngördüğü demokratik hukukdevleti, herkesin hakkını eşit olarak korur ve çoğunluğun azınlık üzerindeeşitsizliği bozucu etkisine izin vermez. Özerk statüye sahip kamu kuruluşlarıoluşturulmasının amacı, kuşkusuz söz konusu kuruluşları genel idare içindeayrıcalıklı veya dokunulmaz kılmak değil, onların özellik gösteren işlevleriniçoğulcu demokrasi anlayışı içinde ve daha iyi biçimde yerine getirmelerinisağlamaktır.

(12)Emeklilik bakımından; başkan yardımcıları bakanlık genel müdürü, dairebaşkanları bakanlık genel müdür yardımcısı, I. HukukMüşaviri, Üst Kurul uzmanları Başbakanlık uzmanı, Başkanlık müşaviri Üst Kurulmüşaviri, uzman denetçi bakanlık müşaviri ile denk kabul edilir. Diğerunvanlardaki personele 657 sayılı Kanundaki eşdeğer kadrolara ilişkin hükümleruygulanır. (3)Başkana görevlerinde yardımcı olmak üzere iki başkan yardımcısı atanır. Başkanyardımcılarının en az dört yıllık yükseköğrenim mezunu olmaları, Devletmemuriyetinde oniki yıllık meslekî tecrübeye ve Devlet memuriyeti için aranankoşullara sahip olmaları şarttır. (2)Ana hizmet birimleri; İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı, İzin veTahsisler Dairesi Başkanlığı, Uluslararası İlişkiler Dairesi Başkanlığı,Kamuoyu, Yayın Araştırmaları ve Ölçme Dairesi Başkanlığı, Strateji GeliştirmeDairesi Başkanlığıdır. Destek hizmet birimleri; İnsan Kaynakları ve EğitimDairesi Başkanlığı, Bilgi Teknolojileri Dairesi Başkanlığı ile İdarî ve Malîİşler Dairesi Başkanlığıdır. Danışma hizmet birimi Hukuk Müşavirliğidir.Başkana bağlı olarak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği kurulur. İhtiyaç duyulmasıhalinde sayısı beşi geçmemek üzere yayıncılık faaliyetlerinin yoğun olduğubölge merkezlerinde Üst Kurul kararıyla temsilcilik açılabilir. V)Seferberlik ve savaş ilânı hallerinde görev ve yükümlülükleri yerine getirmekiçin ihtiyaç duyulan hususları, Milli Savunma Bakanlığı ile koordineli olarakçıkarılacak bir yönetmelikle belirleyerek yayıncı kuruluşlara bildirmek vebunları denetlemek. M)Görev alanına giren konularla ilgili ikincil düzenlemeleri yapmak. L)Yayın hizmetleri alanında hazırlanan mevzuat taslakları hakkında görüşbildirmek.

Kanunile RTÜK’ün tarafsızlığının sağlanabilmesi için birtakım tedbirler alınmıştır.Kanun’un 38. Kanun’undava konusu kuralın da yer aldığı 26. Madde gerekçesinde konuyla ilgiliolarak,  »Verici tesisleri yayıncılar tarafından kurulacak tek birverici tesis ve işletim şirketince inşa edilecektir. Bu sayede mevcut vericitesislerinin oluşturduğu görüntü kirliliği önlenecek ve şehirlerin sembolüniteliğinde verici kulelerinin tesisine imkân tanınacaktır.’ denilmiştir. 6112sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un7. Maddesinin (4) numaralı fıkrasında, RTÜKtarafından kanal ve radyo frekans planlaması yapıldıktan sonragerçekleştirilecek sıralama ihalesine katılacak medya hizmet sağlayıcıkuruluşların yayıncılık alanında en az bir yıl faaliyette bulunmaları gerektiğikurala bağlanmıştır. Kuraldayer alan ‘olağanüstü durumlar’, ‘milli güvenliğin açıkça gereklikıldığı haller’ ve ‘kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasının kuvvetlemuhtemel olduğu durumlar’ ibarelerinin içerik ve kapsamının kanun koyucutarafından önceden tek tek belirlenmesi mümkün değildir. Söz konusu ibareleredoktrin, uygulama ve yargı kararlarıyla zaman içerisinde anlam kazandırılarakibarelerin genel çerçevesi belirlenmiş ve içeriği somutlaştırılmıştır. Bunedenle dava konusu kural ile geçici yayın yasağı getirilebilmesi için gereklidurum ve şartların temel esasları ve çerçevesi belirlenmiş olduğundan, davakonusu kuralın hukuk güvenliği ve belirlilik ilkelerine aykırı bir yönü yoktur. Açıklanan nedenlerle, 6112 sayılı Yasanın geçici 1 inci maddesinin(3) numaralı fıkrasının ikinci tümcesinin  » diğerleri Başkan tarafından üç ayiçinde Üst Kurulda durumlarına uygun kadrolara atanırlar’ bölümü ile (5)numaralı fıkrasının birinci tümcesinin Anayasanın 2 nci, 128 inci ve 133 üncümaddelerine aykırı olup, iptalleri gerekmektedir. (6)Karasal ortamdan yapılacak radyo ve televizyon yayın hizmeti için tahsisedilmiş kanal, multipleks kapaParibahis ve radyo frekansları için kamu ve özelmedya hizmet sağlayıcı kuruluşlardan yıllık kullanım ücreti alınır. Yıllıkkullanım ücreti, söz konusu yayının nüfusa bağlı kapsama alanı, türü, vericigücü, frekansın bulunduğu bant ve yayının yapıldığı yerleşim biriminin ekonomikgelişmişlik seviyesi gibi nesnel kıstaslar esas alınarak Üst Kurul tarafındanbelirlenir.

D)Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmeti sağlayıcı kuruluşlardanalınacak yayın lisans ücretleri, karasal ortamdan sunulacak yayın hizmetleriiçin yıllık televizyon kanal, multipleks kapasitesi ve radyo frekansı kullanımücretleri ile platform, multipleks, altyapı işletmecileri ve verici tesis veişletim şirketinden alınacak yayın iletim yetkilendirme ücretini belirlemek. A)Yayın lisansı, münhasıran radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetisunmak amacıyla Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş anonim şirketlereverilir. Aynı şirket ancak bir radyo, bir televizyon ve bir isteğe bağlı yayınhizmeti sunabilir. Medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar, yayın lisansınınverilmesinden sonra da ana sözleşmelerine bu maddedeki esaslara aykırı hükümlerkoyamazlar. Ana sözleşme değişiklikleri bir ay içinde Üst Kurula bildirilir. ‘MADDE7- (1)Savaşlar, terör amaçlı saldırılar, doğal afetler ve benzeri olağanüstüdurumların ortaya çıkardığı kriz zamanlarında da ifade ve haber alma özgürlüğüesas olup, yayın hizmetleri önceden denetlenemez ve yargı kararları saklıkalmak kaydıyla durdurulamaz. Ancak, millî güvenliğin açıkça gereklikıldığı hâllerde yahut kamu düzeninin ciddî şekilde bozulmasının kuvvetlemuhtemel olduğu durumlarda, Başbakan veya görevlendireceği bakan geçici yayınyasağı getirebilir. Radyo ve televizyon kuruluşlarında ulusal koruma, uluslararasıalanda da karşılaşılan bir durumdur. Bu konuda esnek olduğu ileri sürülenAvrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerde de AB üyesi ülkelerle sınırlı bir korumayagidilmiştir. ABD’de de radyo ve televizyon yayıncılığında yabancı sermayepayında sınırlama bulunmaktadır. ABD’de bu oran kişilerde yüzde 20’yiyabancıların sahip olduğu şirketlerde yüzde 25’i geçmemektedir. Radyo vetelevizyon alanında yabancı sermayesinde ‘karşılıklılık’ ilkesinin esasalındığı durumlarda pay sınırının yükselebildiği görülmektedir.

Yayının fiilen yapılmasıile yapmayı öngören şirketin kurulmuş olması aynı şeyler olmamakla birlikte, enaz bir yıl sözcükleri kullanılmıştır. İhaleye yayıncılık alanına girmek isteyenve koşulları uyan bütün kuruluşların eşit olarak girmesi gerekir. Böylece, mahkemeden cevap ve düzeltmenin birinci fıkra hükümlerineuygun olarak yayınlanmasına karar verilmesinin istenmesi halinde, sulh cezahâkimine,üç günsüre verilmiştir. Maddenin (3) numaralı fıkrasında ise sulh ceza hâkiminin, istemiüçgün içindeduruşma yapmaksızın karara bağlayacağı, bu karara karşı tebliğdenitibaren yedi gün içinde yetkili asliye ceza mahkemesine itiraz edilebileceğibelirtilmiştir. Müstehcen sözcüğünün soyut, belirsiz ve öngörülemezliği,yayınların müstehcen olup olmadığını belirleyecek kişilerin ya da Kuruluntakdir hakkını da etkileyecek ve keyfiliklere neden olacaktır. Oysa, Anayasanın2 nci maddesinde belirtilen hukuk devleti, yukarıda 2/a sırasında daaçıklandığı gibi ‘belirlilik’ ve ‘öngörülebilirlik’ ilkeleriyle anlam kazanır. Kuraldageçici yayın yasağının ne şekilde ortadan kalkacağı belirtilmemiştir. Geçiciyayın yasağının süre içermemesi ve yasağa neden olarak kabul edilen olgularınsona ermesinden sonra dahi yasağın kendiliğinden ortadan kalkmayacak olması,hukuk devletinde bulunması gereken ölçülülük ve öngörülebilirlik kıstaslarınada uymamaktadır. 22.maddede güvence altına alınan haberleşme özgürlüğü, öncelikle klasik anlamdamektup ve telefon haberleşmesini içermekte ise de bununla sınırlı değildir.Gelişen teknoloji ve bunun sağladığı daha geniş özgürlük alanı içerisinde,haberleşme özgürlüğünün sadece mektup göndermek veya telefon görüşmesi yapmakşeklinde anlaşılması, çağın icaplarına aykırı olur. Kuruluş,görev ve yetkiler, üyelerinin nitelikleri, seçim usulleri ve görev sürelerineilişkin düzenleme yetkisi veren Anayasa’nın 133.